తిథులు వేదోక్త నామాలు
అమ్మ సూర్యేందు నయన. రాకేందు వదన.
సూర్య చంద్రులు కన్నులుగా నున్న పౌర్ణమి చంద్రుని వంటి మఖము గలది.
చంద్రుని కళలు పదునారు. ఆమె షోడశ కళాత్మిక. షోడశి చిద్రూపి.
"దర్శాద్యాః పూర్ణిమాంతశ్చ కలాః పంచదశైవ తు"
అని శ్రుతి వాక్యము.
అనగా పదునైదు కళలే. మరి పదునారవది సాదాఖ్య కళ.
ఈ పదునైదు కళలు శుక్ల ప్రతిపత్ నుండి పౌర్ణమి వరకూ గల పదునైదు తిథుల రాత్రులు. వీటిని మధుకృతములు అందురు.
అలాగే పగళ్ళను మధువృషములంటారు. అవి
సంజ్ఞానం విజ్ఞానం ప్రజ్ఞానం మొదలైనవి.
ఈషత్ దర్శనాత్ అనగా కొంచెము గా కనిపించుటచే దర్శ అయినది. కామేశ్వరీ నిత్యా.
ఇయం వావా సరఘా అను తైత్తరీయ బ్రాహ్మణ వాక్యం చే షోడశీ కల యైన సాదాఖ్య తేనె పట్టులో తేనెటీగలు కూడబెట్టిన తేనెను స్రవించునట్లు ఈ పంచదశ కళల చే కూడిన సుధను సుధా బిందువై స్రవించును.
"పయోహవా ఏతా మధు కృతశ్చ మధువృషాగ్ంశ్చ వేద
కుర్వంతి హాస్యైతా అగ్నౌ మధు.
నాస్యేష్టాపూర్తం ధయంతి".
అనుటచే మధుకృత వృషములు సుధాబిందువు నందు
సరఘ వలె కూడి సుధా సింధువును కూర్చుచున్నవి అన్న ఎఱుక లేనిచో వాంఛితార్థ పూర్తి కాదు.
అంతేకాదు
"వ్యతిరేక అనిష్టమహ అథయోహ నవేధ సహాస్యైతా
అగ్నౌ మధు కుర్వకుర్వంతి
ధయంత్యస్యేష్టా పూర్తమ్ వ్యాఖ్యాథ ప్రాయమేతత్.
అనగా వీని ఎఱుక లేనిచో అగ్నియందు  మధువును సృజించవు. ఈప్సితార్థములు ఈడేరవు. అందుచే అవశ్యము తెలియనగును.
ఆ వివరములు
   తిథి         పగలు             రాత్రి                నిత్యా
ప్రతిపత్      సంజ్ఞానం          దర్శా.       కామేశ్వరి
విదియ.      విజ్ఞానం            దృష్టా.     నిత్యక్లిన్న
తృతీయ.    ప్రజ్ఞానం.          దర్శతా.    భేరుండ
చతుర్థి.       జానత్.           విశ్ళరూపా. వహ్నివాసిని
పంచమి.   అభిజినాత్.       సుదర్శనా  మహావజ్రేశ్వరి
షష్టీ.           సంకల్పమానం  అప్యాయమానా శివదూతీ
సప్తమి       ప్రకల్పమానం.  ఆప్యాయమానా త్వరిత
అష్టమి      ఉపమానం.        ఆప్యాయా.   కులసుందరి
నవమి.      ఉపక్లుప్తం.         సూనృతా      నిత్య
దశమి.       క్లుప్తమ్.            ఇరా.            నీలపతాక
ఏకాదశి.        శ్రేయమ్.     అపూర్యామాణా  విజయ
ద్వాదశీ     వశీయమ్.     అపూర్వామాణా  సర్వమంగళ
త్రయోదశీ     అయత్.      పూరయంతీ.   జ్వాలామాలిని
చతుర్దశి.   సంభూతమ్.   పూర్ణా              చిత్ర
పౌర్ణమి      భూతమ్.       పౌర్ణమాసీ.     శ్రీ లలితా
కృష్ణపక్ష తిథులు మరోసారి చూద్దాం.
మంగళమ్ మహత్.